ترازوهای دقیق خداوند در قیامت

مباحث – حجت‌الاسلام و المسلمین انصاریان در شرح صحیفه سجادیه آورده است:

انسان با نافرمانى از اراده حق و قانون از محور خود بیرون مى‏رود و آثار ناگوارى بر زندگى موجودات زمینى و آسمانى به جا مى‏گذارد و علاوه بر وجود انسان، حتى حیوانات و گیاهان هم گرفتار نتیجه عمل برترین آفریده خداوند یعنى «آدم» مى‏شوند و صحنه‏هایى از قیامت کبرى را به نمایش مى‏گذارند.

*ترازوهای دقیق قیامت

پیامبر عزیز اسلام صلى الله علیه و آله در وصیت خویش به ابن مسعود مى‏فرماید:

یَا ابْنَ مَسْعُودٍ! إِحْذَرْ یَوْمَاً تُنْشَرُ فِیهِ الْصَّحائِفُ وَ تَظْهَرُ فِیهِ الْفَضائِحُ؛ فَإِنَّ اللَّهَ تَعالى‏ یَقُولُ:

وَ نَضَعُ الْمَوَ زِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیمَهِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیًا وَ إِن کَانَ مِثْقَالَ حَبَّهٍ مّنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنَا بِهَا وَ کَفَى‏ بِنَا حسِبِینَ» «۱». «۲»

اى پسر مسعود! بترس از روزى که در آن نامه‏ها گشوده مى‏شود و رسوایى‏ها آشکار مى‏گردد؛ زیرا خداوند بلند مرتبه مى‏فرماید:

«و ترازوهاى عدالت را در روز قیامت مى‏نهیم و به هیچ کس هیچ ستمى نمى‏شود؛ و اگر [عمل خوب یا بد] هم وزن دانه خردلى باشد آن را [براى وزن کردن‏] مى‏آوریم، و کافى است که ما حسابگر باشیم.»

*آزردن صفای دل

بیشتر گناهان همراه با لذّت و شیرینى نفس است، هر چند روح و باطن آدمى و صفای دل آن به خاطر گناه و زهر کشنده ‏آزار مى‏بیند، ولى شیفتگى به شهوات و امیال که خوشایند هواى نفس است، ننگ زیادى در پى دارد.

حضرت على علیه السلام در این زمینه مى‏فرماید:

*حَلاوَهُ الشَّهْوَهِ یُنَغِّضُها عارُ الْفَضیحَهِ. «۳»

شیرینى شهوات را ننگ رسوایى تلخ مى‏کند.

*تعجب امام سجاد(ع)

شخصى در نزد امام سجّاد علیه السلام از گناهان یاد کرد؛ حضرت فرمود:

عَجِبْتُ لِمَنْ یَحْتِمى عَنِ الطَّعامِ لِمَضَرَّتِهِ وَ لایَحْتَمِى مِنَ الذَّنْبِ لِمَعَرَّتِهِ. «۴»

در شگفتم از کسى که از خوردن غذایى که برایش ضرر دارد، پرهیز مى‏کند؛ اما از گناه که مایه زیان و رسوایى است پرهیز نمى‏کند.

گاهى شتاب انسان در ارتکاب معاصى به قدرى زیاد است که او خیال مى‏کند تنها راه نجات در این مسیر است ولى نمى‏داند کم صبرى و تقوا پیشه نکردن چه خسارت‏هایى به بار مى‏آورد.

*نتیجه شکیبایی

در این باره امام صادق علیه السلام فرمود:

قِلَّهُ الصَّبْر فَضیحَهٌ. «۵»

ناشکیبایى، رسوایى و شرمسارى به بار مى‏آورد.

خداوند عزّوجل به عُزیر پیامبر علیه السلام وحى فرمود:

هر گاه بلایى به تو برسد پیش بندگانم گله و شکایت مکن، همان گونه که من‏ وقتى بدى‏ها و رسوایى‏هایت بالا مى‏آید از تو پیش فرشتگانم شکایت نمى‏کنم. «۶» و هر روز بنده خدا با اعضاى بدن و روان خود به ویژه زبان و قلب، حق تعالى را کوچک مى‏شمارد و اگر پروردگار بخواهد کسى را رسوا کند، چه شود!!

از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود:

إِذا أَرادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خِزْیاً أَجْرى‏ فَضیحَتَهُ عَلَى لِسانِهِ. «۷»

هر گاه خداوند خوارى بنده را بخواهد؛ از راه زبانش او را رسوا مى‏کند.

*نتیجه سه پیشامد

و نیز فرمود:

ثَلاثٌ مَنِ ابْتُلِىَ بِواحِدَهٍ مِنْهُنَّ تَمَنَّى الْمَوْتَ: فَقْرٌ مُتَتابِعٌ وَ حُرْمَهٌ فاضِحَهٌ وَ عَدُوٌّ غالِبٌ. «۸»

سه چیز است که هر کس به یکى از آنها گرفتار شود آرزوى مرگ کند؛ تنگدستى پى در پى، محرومیّت رسواکننده  و کسی که دشمن بر او  چیره شده.

و نیز فرمود:

کانَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَقُولُ: لاتُبْدِیَنَّ عَنْ واضِحَهٍ وَ قَدْ عَمِلْتَ الْأَعْمالَ الفاضِحَهَ وَ لایَأْمَنِ الْبَیَاتِ مَنْ عَمِلَ السَّیِّئاتِ. «۹»

مولاى مؤمنان على علیه السلام پیوسته می‌فرمود: تو که کارهاى رسوا کننده کرده‏اى! دهان را به خنده باز مکن و کسى که گناه کرده است، نباید خود را از شبیخون خدا ایمن بداند.

*رسیدگی به حساب و کتاب نفس

و نیز به پسر جندب فرمود:

یا ابْنَ جُنْدَبٍ! حَقٌّ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ یَعْرِفُنا أَنْ یَعْرِضَ عَمَلَهُ فى‏ کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهٍ عَلَى نَفْسِهِ، فَیَکُونَ مُحاسِبَ نَفْسِهِ، فَإِنْ رَأَىَ حَسَنَهً اسْتَزَادَ مِنْها وَ إِنْ رَأَىَ سَیِّئَهً اسْتَغْفَرَها مِنْها، لِئَلَّا یَخْزَى‏ یَوْمَ الْقِیامَهِ. «۱۰»

اى پسر جندب! بر هر مسلمانى که نسبت به ما معرفت دارد لازم است که در هر شبانه روز عمل خود را بررسى کند و حسابرس نفس خویش باشد. اگر دید کار خوبى انجام داده است به دنبال بیشتر از آن باشد و اگر دید کار بدى از او سر زده، استغفار کند، تا در روز رستاخیز سرشکسته و شرمنده نشود.

و نیز فرمود:

مَنْ قَبِلَ النَّصِیْحَهَ أَمِنَ مِنَ الْفَضِیحَهِ. «۱۱»

کسى که پند و اندرز بپذیرد؛ از رسوایى در امان ماند.

اى یاد تو مونس دل من‏

   رخسار تو شمع محفل من‏

فردوس نمى‏کنم تمنّا

   تا کوى تو هست منزل من‏

شادم که غم تو اى دل آرام‏

   خو کرده مدام با دل من‏

دیوانه عشقم و نباشد

   جز طرّه تو سلاسل من‏

مهرم به تو تازگى نباشد

   اى دلبر نیک مقبل من‏

گر عشق تو اى صنم نورزم‏

   باشد چه به دهر حاصل من‏

دیرى است چو روح در تن اى دوست‏

   مهر تو سرشته با گل من‏

حاجت به چراغ نیست کافى است‏

   رخسار تو شمع محفل من‏

خورشید ز ذرّه هست کمتر

   باشد چو رخت مقابل من‏

مشکل شده زندگى به هجران‏

   حل کن ز وصال مشکل من‏

(شعر از محیط قمى)

پی نوشت ها:

_____________________________

(۱)- انبیاء (۲۱): ۴۷٫

(۲)- بحار الأنوار: ۷۴/ ۱۱۱، باب ۵، حدیث ۱؛ مکارم الأخلاق: ۴۵۷٫

(۳)- غرر الحکم: ۳۰۴، حدیث ۶۹۶۴٫

(۴)- بحار الأنوار: ۷۵/ ۱۵۹، باب ۲۱، ذیل حدیث ۱۹؛ کشف الغمه: ۲/ ۱۰۷٫

(۵)- بحار الأنوار: ۷۵/ ۲۲۹، باب ۲۳، ذیل حدیث ۱۰۷؛ تحف العقول: ۳۱۵٫

(۶)- بحار الأنوار: ۱۴/ ۳۷۹، باب ۲۵، حدیث ۲۵؛ الدعوات، راوندى: ۱۶۹، حدیث ۴۷۲٫

(۷)- بحار الأنوار: ۷۵/ ۲۲۸، باب ۲۳، حدیث ۱۰۱٫

(۸)- بحار الأنوار: ۷۵/ ۲۳۲، باب ۲۳، حدیث ۱۰۷؛ تحف العقول: ۳۱۸٫

(۹)- الکافى: ۲/ ۲۶۹، حدیث ۵؛ بحار الأنوار: ۷۰/ ۳۱۷، باب ۳۱۷، حدیث ۴٫

(۱۰)- بحار الأنوار: ۷۵/ ۲۷۹، باب ۲۴، حدیث ۱؛ تحف العقول: ۳۰۱٫

(۱۱)- غرر الحکم: ۲۲۶، حدیث ۴۵۷۹٫

حجت الاسلام و المسلمین حسین انصاریان – شرح صحیفه سجادیه